Dyskryminację osób z niepełnosprawnościami nazywamy ableizmem. O dyskryminacji bezpośredniej mówimy, gdy ze względu na poziom sprawności ktoś zostaje potraktowany inaczej niż osoba bez niepełnosprawności. Z kolei dyskryminacją pośrednią nazywamy sytuację, w której pozornie neutralne przepisy, praktyki czy zachowania będą skutkowały postawieniu osoby z niepełnosprawnością w gorszej sytuacji – może być to brak windy w budynku albo zajęcia sportowe niedostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Dyskryminacja może przybierać różne formy, jak na przykład odmowa pracy lub edukacji, szkodliwe żarty, nieuzasadnione nierówne traktowanie, odrzucenie, agresja. Mogą być to jednorazowe bądź długotrwałe działania o różnym natężeniu konsekwencji dla osoby dyskryminowanej. W ostatnich latach możemy również zaobserwować wzrost przypadków cyberbullyingu, czyli (nękania w internecie).
Niestety, dzieci z różnymi niepełnosprawnościami są bardziej narażone na dyskryminację niż ich rówieśnicy. Same problemy z dostępnością w szkole, miejscach publicznych, transporcie, budynkach i innych infrastrukturach mogą powodować wykluczenie młodych osób z niepełnosprawnością ruchową. Brak oferty zajęć dodatkowych i aktywności sportowych dostosowanych do OzN uniemożliwia młodym osobom osiągnięcie pełni ich potencjału. Wzmaga to także izolację społeczną i wykluczenie z grup rówieśniczych.
Dyskryminacja ma negatywny wpływ na rozwój emocjonalny i społeczny, dlatego tak ważne jest, aby podejmować działania na rzecz eliminowania dyskryminacji. Skuteczne w walce z dyskryminacją są: ustawodawstwo, modelowanie ról (zapobieganie uprzedzeniom), kontakty na zasadzie równej pozycji (chronią np. przyjaźnie zawierane w szkole) oraz edukacja antydyskryminacyjna prowadzona w szkołach, która informuje o przyczynach i skutkach dyskryminacji.
Jak radzić sobie z dyskryminacją?
Po pierwsze: szukać pomocy – w organizacjach pozarządowych, u specjalistów, przyjaciół w określonych przypadkach (kiedy łamane jest prawo) również w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich lub na policji. Największą przeszkodą w eliminacji uprzedzeń i dyskryminacji jest milczenie. Zdarza się, że zachowania wykluczające są tak znormalizowane przez otoczenie, że sama osoba dopuszczająca się dyskryminacji nie jest tego świadoma. Szczególne znaczenie w otoczeniu szkolnym ma reakcja nauczyciela czy wychowawcy – autorytetu, który powinien jasno przeciwstawiać się zachowaniu wywołanym przez uprzedzenia.
Czasami trudno uniknąć dyskryminacji. Narzędzia, które są niezbędne, aby dobrze sobie z nią radzić, to umiejętność stawiania granic oraz asertywność. Kiedy jesteśmy asertywni, potrafimy wyrażać nasze potrzeby i granice w sposób jasny i konkretny. Kiedy umiemy powiedzieć „nie” i wyznaczyć granice, chronimy się przed osobami, które mogą próbować nas wykorzystać, manipulować nami lub naruszyć nasze prawa. W ten sposób możemy uświadomić osobom, które nas dyskryminują, że ich zachowanie jest nieodpowiednie i nieakceptowalne. Dzięki temu możemy powstrzymać dyskryminację w jej początkowej fazie.