Rehabilitacją słuchu nazywamy wszelkie działania obejmujące diagnostykę i szeroko pojętą terapię chorób uszu, dotyczące chorych po urazowej utracie słuchu, po wszczepieniu implantu ślimakowego oraz niedosłyszących starszych osób. Zagadnienie rehabilitacji słuchu w sposób szczególny dotyczy dzieci. Dziecko głuche i głęboko niedosłyszące pozbawione jest poznawczej funkcji słuchu, która w sposób szczególny pozwala na rozwój mowy, rozwój intelektualny oraz inne doznania.
Cel rehabilitacji
Celem rehabilitacji słuchowej jest pomoc w przystosowaniu dziecka głuchego i niedosłyszącego do samodzielnego życia w społeczeństwie. Najlepsze efekty rehabilitacji słuchowej uzyskuje się, gdy zostaje ona rozpoczęta jak najwcześniej. Istotną rolę odgrywa zwłaszcza 1. rok życia.
W procesie rehabilitacji biorą udział: lekarz laryngolog, audiolog i foniatra (ich udział obejmuje diagnostykę narządu słuchu, dobór i zaopatrzenie w aparat słuchowy) oraz psycholog i logopeda (sprawują nadzór nad rozwojem mowy). Dodatkowo rehabilitację wspomagają prowadzone przez fizjoterapeutę ćwiczenia kinezyterapeutyczne (zapewniające rozwój ruchowy i koordynację wzrokowo-ruchową).
Czynniki rehabilitacji
Czynnikami, które sprawiają, że rehabilitacja jest skuteczna, są: wczesna diagnoza wady słuchu, zastosowanie odpowiedniej protezy słuchu, atmosfera rodzinna sprzyjająca rehabilitacji oraz zespół fachowców – terapeutów słuchu i mowy.
Rehabilitację słuchu należy rozpocząć jak najwcześniej po rozpoznaniu niedosłuchu i zaopatrzeniu w protezę słuchu. Częste kontrole audiometryczne pomagają w doborze najlepszego aparatu, który powinien uwzględniać głębokość i rodzaj niedosłuchu. Nawet u dzieci głęboko niedosłyszących aparat słuchowy odgrywa pomocną rolę i dzięki treningowi słuchowemu ułatwia lokalizację dźwięków oraz ich identyfikację. Sukces wychowania słuchowego zależy od posiadanych resztek słuchu, celowego dostarczania dziecku sygnałów dźwiękowych oraz systematycznego noszenia aparatów słuchowych. U części dzieci nie uzyskuje się dobrego wyniku rehabilitacji słuchu ze względu na zbyt późne protezowanie oraz długie oczekiwanie na zabieg wszczepienia implantu ślimakowego.
W przypadku dzieci niesłyszących od urodzenia aparat słuchowy powinien zostać zastosowany w 6.–8. miesiącu życia.
Etapy audiologiczne
Rehabilitacja audiologiczna pacjentów z implantem ślimakowym składa się z następujących etapów:
- nauka wykrywania dźwięku,
- różnicowanie,
- rozpoznawanie,
- rozumienie mowy,
- rozumienie mowy i dźwięków użytecznych na tle otoczenia akustycznego.
Postępowanie rehabilitacyjne zależne jest od stopnia i rodzaju niedosłuchu oraz od wieku, w którym wystąpił niedosłuch. Rehabilitacja słuchu i mowy u pacjentów z implantem ślimakowym ze względu na duże odrębności osobnicze i możliwości zawsze planowana jest indywidualnie. Czynnikami różnicującymi grupę są: wiek, moment utraty słuchu w stosunku do rozwoju mowy (pre-, peri- czy postlingwalne), czas trwania głuchoty, rodzaj wytworzonej komunikacji, poziom inteligencji i motywacja. Osoby, które utraciły słuch w okresie postlingwalnym, czyli wtedy, gdy rozwinięta mowa została już w pełni zautomatyzowana, straciły możliwość podstawowego sposobu kontaktowania się z otoczeniem, mają natomiast wykształcone ślady pamięciowe wzorców słuchowych i słuchowo-ruchowych. Rehabilitacja będzie wówczas zmierzała do aktualizacji odpowiednich śladów pamięciowych i powiązaniu ich z wrażeniami powstającymi przy korzystaniu z implantu.