Upośledzenie umysłowe jest stanem trwałym charakteryzującym się inteligencją poniżej przeciętnej, co powoduje ograniczenia w uczeniu się i funkcjonowaniu adaptacyjnym. Osoby z upośledzeniem umysłowym mogą żyć samodzielnie w społeczności i uzyskiwać różne poziomy zatrudnienia, w zależności od stopnia ciężkości; wraz ze wzrostem ciężkości może być konieczne szkolenie i wsparcie, aby wykonać nawet proste, codzienne zadania. W tej części opisano stan zdrowia osób żyjących z lekkim, umiarkowanym lub znacznym upośledzeniem umysłowym.
Spostrzeganie:
- obniżona sprawność spostrzegania,
- spostrzega cechy konkretne, nie odróżnia cech ważnych.
Uwaga:
- trudności z koncentrowaniem uwagi dowolnej,
- dobrze koncentruje uwagę przy wykonywaniu czynności prostych, mechanicznych i na interesujących przedmiotach,
- dominuje uwaga mimowolna.
Pamięć:
- dobra pamięć mechaniczna,
- zdarzają się przypadki wybitnie dobrej „pamięci fotograficznej”,
- ograniczony zakres pamięci,
- bardzo wolne tempo uczenia się,
- potrafi zapamiętać proste wierszyki i piosenki,
- osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie (16-18 sylab), 5 cyfr.
Mowa:
- znacznie opóźniony rozwój mowy: pojedyncze wyrazy około 5 roku życia, zdania około 7 roku życia,
- używa prostych zdań,
- liczne agramatyzmy,
- ograniczony zasób słownictwa,
- brak pojęć abstrakcyjnych.
Myślenie:
- słabo rozwinięte myślenie pojęciowo-słowne,
- myślenie ma charakter konkretno-obrazowy,
- upośledzone rozumowanie przyczynowo-skutkowe,
- bardzo wolne tempo i sztywność myślenia,
- brak samodzielności, samokrytycyzmu, zdolności do samokontroli,
- pojęcia definiuje przez opis przedmiotu i materiału, z którego jest zrobiony lub „przez użytek”.
Maksymalny poziom rozwoju umysłowego:
- w wieku 15 lat osiąga wiek inteligencji do 7-8 lat.
Motoryka:
- poważnie opóźniony rozwój ruchowy: siadanie w 2 r.ż., chodzenie w 3 r.ż.,
- dość dobrze radzi sobie z samoobsługą,
- wyuczalne w wykonywaniu prostych czynności zawodowych, pod nadzorem obsługuje proste maszyny i urządzenia,
- ruchy mało precyzyjne, niezgrabne,
- wolne tempo czynności ruchowych.
Procesy emocjonalno-motywacyjne i dojrzałość społeczna:
- ujawnia wrażliwość emocjonalną, głębokie przywiązanie do wychowawców,
- słabo kontroluje emocje, popędy i dążenia. Maksymalny poziom dojrzałości społecznej – 10 lat.