Niepełnosprawność

Z poważnymi zaburzeniami psychicznymi mamy do czynienia wówczas, kiedy kryzys psychiczny osiąga poziom dezorganizujący życie psychiczne i funkcjonowanie społeczne oraz powoduje ludzkie cierpienie. Poważne zaburzenia psychiczne, rozumiane są zwykle jako choroby psychiczne. Poziom zaburzeń psychicznych jest tutaj na tyle głęboki, że w okresach ostrych epizodów chorobowych dochodzi do czasowego zniekształcenia oceny rzeczywistości i własnej osoby oraz znacznego ograniczenia zdolności kierowania własnym postępowaniem.

Do poważnych zaburzeń psychicznych można zaliczyć niewątpliwie dwie ich grupy zawarte w Dziesiątej Edycji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych – pierwsza to: zaburzenia z grupy schizofrenii, a druga to zaburzenia afektywne – czyli zaburzenia nastroju

Choroby z kręgu schizofrenii przebiegają najczęściej, w okresie zaostrzeń, w postaci stanu zwanego psychozą. Charakterystyczne są tutaj dwa rodzaje objawów zwane wytwórczymi – pierwszy to urojenia czyli fałszywe sądy, nie podlegające racjonalnym argumentom, którym towarzyszy najczęściej określony stan emocjonalny, drugi zwany omamami czyli halucynacjami, są zaburzeniami spostrzegania zmysłowego.

Kluczową rolę w procesie włączania pacjenta w przestrzeń wspólną odgrywa osoba terapeuty. Jego umiejętnością powinno być z jednej strony towarzyszenie podopiecznemu w jego chorobie, akceptowanie i rozumienie go, próby nadania sensu przeżyciom chorego – porządkowanie w ten sposób jego wewnętrznego świata, z drugiej jednak powinien być wrażliwy na jego sytuację w świecie zewnętrznym – samotność, bezdomność, bezrobocie, społeczne odrzucenie, słabe więzi rodzinne, zniszczone więzi społeczne, trudności w dotarciu do placówki medycznej, załatwieniu sprawy w urzędzie, niemożności powrotu do szkoły, na uczelnię, wszechobecnej komercjalizacji. Ważnym zadaniem terapeuty – opiekuna osoby chorej psychicznie, będzie scalenie tych dwóch perspektyw – słabego, opuszczonego człowieka i chaotycznej, nieco zepsutej rzeczywistości, w której musi funkcjonować.

STRES Naturalną tendencją człowieka jest dążenie do zachowania równowagi fizycznej i psychicznej, a w konsekwencji dobrego samopoczucia. Będąc narażonym na stale zmieniające się warunki otoczenia oraz bodźce płynące z wnętrza własnego organizmu wykształca różnego rodzaju mechanizmy adaptacyjne.

Stres jest więc reakcją organizmu na różnego rodzaju czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, fizyczne i psychiczne. Czynniki te, powodujące reakcję stresową noszą miano stresorów.

Selye rozróżnia dwa aspekty stresu: fizjologiczny i psychologiczny – fizjologiczny odnosi się do relacji pomiędzy intensywnością bodźca a poziomem pobudzenia fizjologicznego.

Dzieli także stres na dobry i zły.

Dystres (stres zły) – kiedy stres jest tak ciężki lub trwa tak długo, że wywołuje dezorganizację działania, niesie cierpienie i dezintegrację,

Eustres (stres dobry) – działanie, mimo chwilowego dyskomfortu, prowadzi do rozwoju osobowości, motywujący do wysiłku, mimo trudności.

Lazarus i Folkman wyróżnili następujące sposoby radzenia sobie ze stresem:

konfrontacja – obrona własnego stanowiska, walka z trudnościami, by zaspokoić swoje potrzeby;
planowanie rozwiązania problemu – zaplanowane działanie wobec sytuacji stresowej,
dystansowanie się – podejmowanie wysiłków mających na celu odsunięcie od siebie problemu,
unikanie/ucieczka – fantazjowanie, przeczekiwanie, myślenie życzeniowe,
samo obwinianie się – samokrytyka, autoagresja;
samokontrola – powstrzymywanie negatywnych emocji;
poszukiwanie wsparcia – szukanie pomocy lub współczucia ze strony innych ludzi lub instytucji,
pozytywne przewartościowanie – szukanie i podkreślanie dobrych stron sytuacji stresowej, aby zmniejszyć poczucie straty lub porażki.

Każdy z wymienionych sposobów radzenia sobie ze stresem spełnia zarówno funkcję rozwiązywania problemów, jak i regulacji emocji. Każdy z nich może być ukierunkowany na „ja” bądź na otoczenie i każdy może odnosić się albo do przeszłości i teraźniejszości (szkoda  strata), albo do przyszłości (zagrożenie lub wyzwanie). Pod pojęciem kryzysu psycho-społecznego rozumie się utratę równowagi psychicznej, którą odczuwa człowiek w konfrontacji z sytuacją życiową, z którą nie może sobie poradzić, ponieważ przekracza ona posiadane przez

danego człowieka oparte na doświadczeniu możliwości, umiejętności i wypróbowane sposoby osiągania ważnych celów życiowych i radzenia sobie z trudnościami.

Modele i przyczyny kryzysów:

- Kryzysy związane z utratą i żałobą np. śmierć bliskiej osoby, rozstanie, rozpoznanie ciężkiej choroby somatycznej, utrata zdrowia
- Kryzysy związane ze zmianą sytuacji życiowej np. rozwód, przeprowadzka, przejście na emeryturę, urodzenie dziecka
- Kryzysy traumatyczne np. ofiary lub świadkowie przemocy, wypadków, gwałtu
- Kryzysy w przebiegu zaburzeń psychicznych np., depresyjny w tym zagrożenie samobójstwem.

ZABURZENIA PSYCHICZNE

Schizofrenia, czy raczej grupa psychoz schizofrenicznych, to określenie wielu różnych chorób, o różnym obrazie i przebiegu. Termin schizofrenia nie jest jednoznaczny w sensie diagnozy i terapii, a niesie za sobą wiele różnych błędnych uogólnień i mitów. Grupa psychoz schizofrenicznych, łącznie z innymi schizofreniami, np. zaburzeniem schizoafektywnym i paranoidalnym, zalicza się do dużej grupy zaburzeń psychicznych określanych jako spektrum schizofrenii.

Objawy pozytywne (wg terminologii polskiej wytwórcze). Termin „objawy pozytywne” oznacza nie ich pozytywny wpływ na funkcjonowanie chorego, chociaż rokowanie przy przewadze tych objawów jest nieco lepsze niż przy przewadze objawów negatywnych i należą do nich:

Urojenia, niezwykłe myśli, podejrzliwość. Mogą np. wierzyć, ze inni ludzie znają ich myśli, że są śledzeni, inni ludzie spiskują przeciwko nim, albo kontrolują ich myśli lub zachowania. Można powiedzieć, używają języka potocznego, że mają wrażenie, iż są „przezroczyści” lub „osaczeni”. Należy jednak pamiętać, że wystąpienie urojeń, lub halucynacji, nie świadczy o zachorowaniu na schizofrenię.
Omamy (halucynacje). Czasami ludzie z schizofrenią mogą słyszeć głosy ludzi, których nie mogą usłyszeć w tym momencie, bo tych osób nie ma w ich pobliżu. Zwykle te nierealne głosy mówią coś negatywnego o chorych, lub coś im nakazują lub zabraniają. Chory poddaje się często tym głosom, spełnia ich polecenia, lub usiłuje się przed nimi bronić, np. włączając głośno muzykę w swoim odtwarzaczu mp3, czy też zatykając uszy.
Złudzenia (iluzje). Ludzie z schizofrenią mogą błędnie interpretować rzeczywiste bodźce – zwykle budzi to u nich lęk – mogą np. słyszeć kroki człowieka w rytm rzeczywiście tykającego zegara.

Objawy negatywne (wg terminologii polskiej ubytkowe). Termin „objawy negatywne” oznacza, że są to fenomeny psychiczne niejako „ujęte” z funkcjonowania psychicznego ludzi zdrowych, „coś czego w tym momencie brakuje w psychice”. Należą tutaj:

Zblednięcie emocji. W przebiegu schizofrenii może dochodzić do trudności w przeżywaniu i wyrażaniu swoich uczuć, czy też kłopotów z natychmiastowym rozumieniem uczuć innych ludzi.
Zmniejszenie motywacji do działania lub obniżenie energii życiowej. Osoby z objawami schizofrenii mają czasami trudności w zaczynaniu lub kończeniu niektórych czynności. W krańcowych, rzadkich przypadkach mogą oni mieć problemy w codziennych czynnościach, takich jak ubieranie się, mycie, czy przygotowywanie sobie jedzenia.
Zobojętnienie emocjonalne. Osoby z schizofrenią mogą tracić zainteresowanie sprawami, które dawniej sprawiały im przyjemność. Mogą również czuć się mało warte, lub niepotrzebne. Tego typu sądy mogą prowadzić do myśli, czy nawet prób samobójczych.

Objawy afektywne – głównie depresyjne Osoby cierpiące na schizofrenię przeżywają, szczególnie na początku schizofrenii, stanu zaburzeń nastroju, szczególnie okresy depresji. Ich objawy depresji nie różnią się znacznie od objawów depresji w innych zaburzeniach psychicznych, a więc chorzy mają uczucie przygnębienia, są ciągle zmęczeni, mają niskie poczucie swojej wartości, uważają się za gorszych od innych ludzi, czy wreszcie mogą podejmować próby samobójcze.

Objawy kognitywne (deficyty poznawcze) Najczęstsze z deficytów poznawczych to:

Zaburzenia koncentracji uwagi – osoba taka nie jest w stanie zogniskować swojej uwagi na jednym temacie i np. spędza wiele godzin na jedną stroną czytanej książki
Zaburzenia pamięci – osoby takie gubią różne rzeczy, zapominają o całkiem niedawno umówionych spotkaniach, nie są w stanie przypomnieć sobie często używanych słów
Zaburzenia pamięci operacyjnej – osoby takie mają kłopoty z rozwiązaniem zadań wymagających planowania, przewidywania, czy wykorzystania wiadomości praktycznych

Zaburzenie schizoafektywne To postać zaburzenia psychicznego, zaliczanego do grupy schizofrenii, kiedy to obok objawów schizofrenii występują objawy zaburzeń afektywnych, częściej depresji niż manii.

„Współpraca” w terapii schizofrenii- wielu ludzi, niekoniecznie chorych na schizofrenię, którzy muszą przyjmować leki zapobiegające nawrotowi psychozy ma kłopoty z ich przyjmowaniem, zapomina o ich przyjmowaniu, lub buntuje się przeciwko lekom i nie przyjmuje ich w ogóle. Rzadsze od zalecanego przyjmowanie leków nazywamy częściową współpracą, bardzo rzadkie przyjmowanie leków nazywamy złą współpracą, zaprzestanie przyjmowania leków określamy jako brak współpracy. Tak więc systematyczne przyjmowanie leków w sposób wynegocjowany w układzie: pacjent – jego bliscy – lekarz to dobra współpraca, albo po prostu „współpraca”.

Efekty braku przyjmowania leków: szybkim nawrotem psychozy, kolejnym pobytem w szpitalu, zachowaniami agresywnymi lub samobójczymi, utratą pracy, koniecznością opuszczenia szkoły, gorszym funkcjonowaniem rodziny.

CHOROBA AFEKTYWNA DWUBIEGUNOWA. Choroba afektywna dwubiegunowa (zaburzenie bipolarne, psychoza maniakalno-depresyjna, cyklofrenia).

Zaburzenia afektywne. Zdarza się jednak, ze stany podwyższonego lub obniżonego nastroju trwają długo i są nieproporcjonalne do zdarzeń w naszym życiu. Mówimy wtedy, ze mogą one być wtedy objawami zaburzeń afektywnych. Mamy dwa typy zaburzeń afektywnych. Wtedy, gdy w życiu osoby chorej występują tylko okresy obniżonego nastroju (depresji) mówimy o zaburzeniu depresyjnym nawracającym, wtedy, gdy w życiu chorego zdarzy się, co najmniej jeden epizod podwyższonego patologicznie nastroju i epizody depresji mówimy o chorobie afektywnej dwubiegunowej.

W przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej wystąpić mogą cztery różne obrazy choroby, w postaci epizodu:

- manii, co najmniej przez tydzień chory czuje się na „haju”, euforyczny, lub drażliwy, nie potrzebuje dużo snu i ma pomimo tego dużo energii mówi szybko i inni nie mogą za nim nadążyć, ma „gonitwę myśli, trudno mu się skupić, wchodzi w sytuacje ryzykowane
- hipomanii jest łagodniejszą forma manii – chory jest w podwyższonym nastroju, czuje się wyraźnie lepiej niż zwykle, wydaje mu się, że może zrobić więcej niż zwykle.
- Depresja czuje smutek, mało śpi, problemy z koncentracją, porusza się wolno, ma niepokój, myśli o śmierci.
- tzw. epizodu mieszanego zwykle chory ma objawy manii przez część dnia, a objawy depresji przez jego resztę, albo jest pobudzony jak w manii, a przygnębiony jak w depresji.

DEPRESJA to zaburzenie psychiczne w przebiegu, którego występują typowe objawy depresyjne, które narastają dosyć szybko (zwykle w ciągu kilku tygodni), a funkcjonowanie chorej osoby jest upośledzone przez większość czasu. Najbardziej typowymi objawami depresji są: uczucie smutku lub zobojętnienia, oraz znaczący spadek zainteresowań, lub aktywności. Dodatkowymi objawami są: zaburzenia snu (szczególnie budzeniesię w nocy, budzenie się nad ranem); spadek lub wzrost wagi , lub znaczące zmiany łaknienia; spowolnienie ruchowe, lub niepokój ruchowy (niepokój – często u osób w wieku podeszłym);uczucie zmęczenia, osłabienia; poczucie braku własnej wartości, lub poczucie winy; spadek zdolności do podejmowania decyzji, lub kłopoty w koncentracji; powracające myśli o śmierci, lub plany samobójstwa.

DYSTYMIA to „lżejsza” postać depresji (tzw. mniejsza depresja) , jednakże o bardziej przewlekłym przebiegu, a często o gorszej, w porównaniu z dużą depresją. Ludzie z dystymią są postrzegani przez otoczenie jako nieporadni, leniwi, czy mało energiczni. Niektóre osoby z dystymią mogą mieć również epizody dużej depresji – nazywamy to „podwójną depresją”.

DEPRESJA Z OBJAWAMI MELANCHOLII to ciężka postać depresji, zwykle bez przyczyn zewnętrznych (somatycznychi psychologicznych), w której na plan pierwszy wysuwa się anhedonia (niezdolność do przeżywania uczuć przyjemnych), zaburzenia snu w postaci jego braku czy znacznego skrócenia, zaburzenia apetytu w postaci niechęci do jedzenia i związanego z tym spadku wagi, lepsze samo poczucie w godzinach wieczornych. Większość przypadków ciężkiej depresji to depresja z cechami melancholii.

DEPRESJA ATOPOWA to druga pod względem częstości, po depresji z cechami melancholii, postać depresji charakteryzująca się: nadmierną sennością i apetytem, a także uczuciem ciężkości kończyn.

DEPRESJA SEZONOWA to postać zaburzenia depresyjnego, którego objawy powracają zimą, lub jesienią

DEPRESJA MASKOWANA u części chorych na depresję objawy smutku, czy spadku zainteresowań mogą być niezauważalne, natomiast mogą oni cierpieć na liczne dolegliwości bólowe, czy zgłaszać inne skargi somatyczne, np. zaburzenia snu, spadek łaknienia, czy uczucie osłabienie – objawy depresyjne nie są na pierwszym planie.

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI to grupa zaburzeń psychicznych, w których na pierwszym planie widoczny jest przewlekle trwający wzorzec patologicznych zachowań i/lub przeżywania , manifestujący się w zakresie: poznawczym, afektywnym, interpersonalnym i kontroli impulsów. Stabilność tych wzorców dotyczy większości

życia osób z zaburzeniami osobowości i powoduje sztywność zachowań prowadząc do pogorszenia funkcjonowania.

W przebiegu zaburzeń osobowości, które nie są efektem organicznego uszkodzenia mózgu, lub zaburzenia psychicznego lub choroby psychicznej, występują zwykle następujące objawy:

znacząco dysharmonijne postawy lub zachowania, wyrażające się w takich obszarach życia psychicznego jak: afektywność, kontrola zachowań impulsywnych, style myślenia lub przeżywania, relacje z innymi osobami;
anormalne wzorce zachowań trwają przez długi okres czasu, i nie są ograniczone do zaostrzenia innego zaburzenia psychicznego;
anormalne wzorce zachowań utrudniają funkcjonowanie oraz relacje z innymi osobami;
zaburzenia osobowości rozpoczynają się w okresie dzieciństwa lub adolescencji i trwają w okresie dorosłości;
subiektywne uczucie dyskomfortu w przebiegu zaburzeń osobowości pojawiają się zwykle w późniejszym okresie jej trwania;
zaburzenia te prowadzą zwykle do gorszego funkcjonowania społecznego lub zawodowego.

Ze względu na podobieństwo objawów lub cech zaburzenia osobowości w są pogrupowane w 3 wiązki :

Grupa dziwaczna lub ekscentryczna – obejmuje zaburzenia osobowości paranoiczne, schizoidalne i schizotypowe. Ta grupa zaburzeń osobowości jest symptomatologicznie zbliżona do schizofrenii.
Grupa dramatyczna – obejmuje zaburzenia osobowości antyspołeczne, pograniczne, histrioniczne i narcystyczne. Ta grupa zaburzeń osobowości jest symptomatologicznie zbliżona do zaburzeń afektywnych, szczególnie dwubiegunowych.
Grupa lękowa, bojaźliwa – obejmuje zaburzenia osobowości: unikające, zależne, anankastyczne. Ta grupa zaburzeń osobowości jest symptomatologicznie zbliżona do zaburzeń lękowych.

PARANOICZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Dominujący brak zaufania i podejrzliwość wobec innych, tak, że motywy ich postępowania są oceniane jako wrogie . Metafora- „Nie ufaj nikomu” . Osoby z osobowością paranoiczną często muszą być czujne, żeby (jak wydaje się tylko im) nie zostać wykorzystanym czy zranionym, również w relacjach rodzinnych. Mają nawracające, nieuzasadnione podejrzenia, dotyczące wierności współmałżonka. Poświęcają dużo czasu nazastanawianie się czy mogą ufać swoim znajomym albo współpracownikom, co często powodujesytuacje konfliktowe w pracy.

SCHIZOIDALNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Wzorzec zachowań zdominowany oderwaniem od relacji międzyludzkich i ograniczonym wyrażaniem emocji w kontaktach interpersonalnych; początek w wieku młodzieńczym. Metafora: „Możesz pukać, ale nikogo nie zastaniesz.” Główny problemem osób z tym zburzeniem osobowości jest dramatyczne ograniczenie kontaktów interpersonalnych, które są zwykle ograniczone do rodziny. Jeśli nawet osoby z tym zaburzeniem osobowości utrzymują pozarodzinne kontakty interpersonalne to są one dla nich głęboko niesatysfakcjonujące i oparte na chłodzie emocjonalnym, przy obojętnością równo na pochwały, jak i na krytykę.

OSOBOWOŚĆ POGRANICZNA (TYPU BORDERLINE) Wzorzec zachowań zdominowany niestabilnością w relacjach interpersonalnych, ocenie osoby własnej i afektach oraz zaznaczona wybuchowość; początek w wieku młodzieńczym. Metafora: „Bardzo będę zła, jeśli spróbujesz mnie opuścić.” Osoby te podejmują szalone wysiłki, żeby uniknąć prawdziwego albo wyobrażonego opuszczenia – ich zdolności do radzenia sobie w samotności są znikome, podobnie zresztą jak ich umiejętności do radzenia sobie w bliskich i długotrwałych związkach z innymi ludźmi co nadaje ich życiu elementy chaosu i „kruchości” zarazem. Ich wzorcem relacji interpersonalnych jest intensywność, aż do zranienia (zarówno siebie jak i partnera) z wahaniem pomiędzy ekstremami idealizacji i wzgardzenia. Podobnie obraz samego siebie jest trwale niestabilny, a buntowniczość wobec siebie i innych jest trwale zbliżona do buntowniczości typowej dla adolescentów. Zarówno emocjonalnie, jak i w warstwie zachowań osoby typu borderline charakteryzują się impulsywnością w przynajmniej dwu obszarach, w których potencjalnie może dojść do samouszkodzenia (np. wydawanie pieniędzy, seks, odurzanie się, niebezpieczna jazda, objadanie się). Impulsywność ta objawia się zachowaniami typu samouszkodzenia czy próby samobójcze.

OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA Wzorzec zachowań zdominowany nastawieniem wielkościowym (w wyobraźni lub na jawie), potrzebą bycia podziwianym, brakiem empatii; początek w wieku młodzieńczym. Metafora: „Mój rozkaz jest twoim życzeniem.” Osoby z narcystycznym zaburzeniem o sobowości mają zawyżone poczucie własnej wartości (np. wyolbrzymiają osiągnięcia i talenty, oczekują, że będą traktowane jako osoby wyjątkowe)uważając się z osoby uprzywilejowane. Z tego powodu ciągle oczekują podziwu od innych. Są one jednocześnie jest zaabsorbowane fantazjowaniem o swoich nieograniczonych sukcesach, władzy, pięknie czy

idealnej miłości. Te wielkościowe wyobrażenia powodują to, że osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości jest przekonana, że skoro jest wyjątkowa może zostać zrozumiana tylko przez osobę szczególną albo wysoko postawioną, i z takimi tylko powinna współpracować. Te przekonania dramatycznie kontrastują z ich brakiem empatii i tendencją do wykorzystywania ludzi do własnych celów a także zazdrością w odniesieniu do osiągnięć innych osób, a także arogancją w odniesieniu do innych osób.

OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA Wzorzec zachowań zdominowany przesadnym wyrazem emocjonalnym i staraniami o zwrócenie na siebie uwagi; początek w wieku młodzieńczym. Metafora: „Skoncentruj na mnie całą swoją uwagę.” Osoby te źle się czują, kiedy nie są w centrum zainteresowania, a kontakty z innymi często charakteryzują się niestosownym zachowaniem uwodzicielskim lub seksualnie prowokacyjnym. Ich uczuciowość można określić jako płytką lub chwiejną. Ich kontakty z innymi ludźmi i komunikacja z nimi wiąże się z dramatyzowaniem , teatralnością i przesadnym wyrazem emocjonalnym, a także ze sposobem mówienia, który jest jednocześnie barwny i niekonkretny

OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA dominująca i przesadna potrzeba opieki, która prowadzi do zachowań nacechowanych uległością i lgnięciem oraz strachem przed opuszczeniem; początek w wieku młodzieńczym. Metafora: „Chroń mnie i opiekuj się mną” Osoby te mają trudności w podejmowaniu codziennych decyzji bez dużej porcji porad i zapewnień od innych i dlatego potrzebują by inni przyjęli odpowiedzialność za większość ważnych kwestii w jego(jej) życiu. Dlatego mają trudności w wyrażaniu odmiennego zdania od innych ze strachu przed utratą wsparcia czy aprobaty. Dlatego również dokonują nadmiernych wysiłków, żeby otrzymać opiekę i wsparcie od ludzi, do tego stopnia, że zgłaszają się do nieprzyjemnych zadań, a jednocześnie odczuwają dyskomfort lub bezradność, kiedy przebywają sami, z powodu wyolbrzymionej obawy, że nie są w stanie zatroszczyć się o siebie. Myślenie tych osób jest zdominowane przez obawy, że będą musieli dbać o siebie.

OSOBOWOŚĆ UNIKOWA wzorzec zachowań zdominowany przejawami społecznych zahamowań, poczuciem nie przystawania i nadwrażliwością na negatywną ocenę; początek w wieku młodzieńczym. Metafora: „Chcę, żebyś mnie polubił, ale wiem, że mnie nienawidzisz.” Osoby z tym zaburzeniem osobowości unikają zajęć związanych z pracą, które wiążą się z intensywnymi kontaktami interpersonalnymi z powodu obawy przed krytyką, dezaprobatą czy odrzuceniem. Nie chcą wchodzić w bliższe związki z ludźmi , o ile nie mają pewności, że zostaną zaakceptowani(a zwykle zakładają, że nie będą zaakceptowani). W związku z tymi cechami okazują powściągliwość w bliskich związkach z ludźmi z obawy przed zawstydzeniem czy wyśmianiem, a także są pochłonięci nastawieniem o byciu skrytykowanym lub odrzuconym w sytuacjach towarzyskich. Ich samoocena jest wybitnie negatywna i oparta na postrzeganiu siebie jako społecznie nieporadnego, nieatrakcyjnego jako osoba, czy gorszego od innych.

OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA (wg terminologii angielskiej; obsesyjno-kompulsyjne zaburzenie wzorzec zachowań zdominowany dbałością o porządek, perfekcjonizmem, kontrolą umysłową i w kontaktach interpersonalnych, kosztem elastyczności, otwartości i efektywności; początek w wieku młodzieńczym. Metafora-

„Po prostu nie chcę popełnić błędu. Perfekcjonizm w myśleniu u osób z anankastyczną osobowością powoduje, że są one pochłonięte przez szczegóły, zasady, listy, porządek, zorganizowanie, harmonogramy, do tego stopnia, że główny cel ulega zatraceniu. Są to osoby ponad miarę oddane pracy i wydajności – aż do rezygnowania z wypoczynku i przyjaźni, nadmiernie sumienne, skrupulatne i nieelastyczne w kwestiach dotyczących moralności, etyki czy innych wartości. Niechętnie przekazują wykonanie jakiejś czynności komuś innemu, o ile tamten nie zgodzi się wykonać wszystko dokładnie wg jego wskazówek, a także nie są w stanie wyrzucić zużytych lub bezwartościowych przedmioty, nawet kiedy nie mają one żadnej wartości pamiątkowej. Są one skąpe a pieniądze traktują jako coś co należy gromadzić na wypadek jakiejś katastrofy, której oczekują. Przez innych są traktowane i oceniane jako sztywne i uparte

Zaburzenia psychiczne i ich rodzaje